Ethereum Layer 2 Ölçeklendirme Nedir? 

En popüler kripto para birimlerinden biri olan Ethereum, dünya çapında büyük rağbet gördüğünden Ethereum blok zinciri, mevcut kapasitesinin sınırlarına ulaştı. Maliyetleri artıran ve verimliliği düşüren kapasite sorunu, yeni ölçeklendirme çözümlerine ihtiyaç duyulmasına neden oldu. Bu aşamada blok zincirinin temel kriterleri olan merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeyen Layer 2 ölçeklendirme çözümleri devreye girdi. Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümlerini yakından tanımak için yazımızı okumaya devam edin.

Ethereum Layer 2 Nedir?

Layer 1 ve Layer 2, kripto varlıklara ilgi duyanların son zamanlarda en sık karşılaştıkları terimler arasındadır. Layer 1, tüm işlemlerin yapıldığı temel blok zinciri mimarisini temsil eder. Ancak standart katman olan Layer 1’in kapasitesinin yetersizliği ve özellikle Boğa Piyasası gibi yoğun dönemlerde Ethereum ağında yaşanan tıkanmalar, ölçeklendirme sorununu beraberinde getirmiştir. Ölçeklendirme sorunu, veri akışının blok zincirinin kapasitesini aşması nedeniyle yaşanır. 

Daha net bir açıklamayla bir saniyede gerçekleşen işlem sayısını gösteren TPS (Transaction per second) Mastercard, Visa gibi elektronik ödeme ağlarında 2000 – 5000 aralığındayken Ethereum ağında sadece 10 – 15 civarındadır. Bunun nedeni blok zincirinin merkeziyetsizlik ve güvenlik odaklı çalışma prensibi olsa da hız ve verimlilik açısından bu sorunu aşma ihtiyacı doğmuş, bu da Layer 2 çözümlerini zorunlu kılmıştır. Layer 2 çözümleri, Ethereum ile yaygınlaşsa da Bitcoin ve Zcash gibi diğer kripto varlık platformlarında da kullanılır. 

Ethereum Layer 1 ve Layer 2 Farkları Nelerdir?

Ethereum blok zincirinde yapılabilecek iki temel işlem vardır; bir cüzdandan diğerine kripto varlık aktarabilir ya da her türlü veriyi depolayabilirsiniz. Tüm bu işlemler temel blok zinciri (Mainnet) de denilen Layer 1’de gerçekleşir. Layer 2 ise blok zincirinin ölçeklendirme sorunu nedeniyle geliştirilen, işlemleri zincir dışı ortama taşıyarak Layer 1’in kapasitesini artırmayı hedefleyen ikinci bir katmanı işaret eder. Layer 2, mevcut bir blockchain sisteminin üzerine inşa edilen ikinci bir çerçeve ya da protokol olarak tanımlanabilir. Blok zinciri süreçleri için ikinci bir katman sunan ve Layer 1 ile entegre halde çalışan Layer 2’de yapılan işlemler daha hızlı ve daha düşük maliyetli olabilir. Layer 2’de yapılan işlemler, temel blok zincirine eklenir. Layer 1’e kıyasla daha yüksek aktarım hızı sunan Layer 2 protokolleri, ana blok zincirinin üst düzey güvenliğinden ve verimliliğinden faydalanır. 

Ethereum Layer 2 Ölçeklendirme Çözümleri

Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümleri, blok zincirindeki işlem yükünü farklı bir katmana taşımaya odaklanır. Zincir dışı çözümler olarak da adlandırılan bu mekanizmalar, mevcut Ethereum protokolünde herhangi bir değişiklik gerektirmez. Merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeden işlem hızını ve işlem hacmini artıran bu çözümler sayesinde gas fee’lerde ağ tıkanıklığı nedeniyle yaşanan hızlı artışlar da kontrol altına alınabilir. Tüm Layer 2 çözümleri, kullanıcı deneyimini önemli ölçüde iyileştirirken Ethereum’u daha erişilebilir ve kapsayıcı hale getirir. Bu çözümlerden hangisinin daha işlevsel olacağı kullanım amacına göre değişir. Başlıca Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümleri şu şekilde sıralanabilir:

• Sidechains
• Rollups (Optimistic Rollups ve Zero Knowledge Rollups)
• Plasma Chains
• State Channels

Sidechains Nedir?

Sidechains, adından da anlaşılabileceği üzere tam anlamıyla blok zincirine paralel olarak işleyen yan zincirleri ifade eder. Sidechains, temel bir blok zincirine paralel olarak çalışmak durumundadır. Temel blok zincirinin kaynaklarını kullanabilir ve blok zincirinden veri alabilir. 

Sidechains, kendi sanal makinelerini (virtual machine) kullanarak akıllı sözleşmeler düzenleyebilir, işlem gerçekleştirebilir ve sahip oldukları verileri daha güvenli bir ortam olan blok zincirine aktarabilir. Ethereum özelinde Polygon PoS, Gnosis Chain, Skale, XChain gibi Sidechains uygulamaları, Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümleri arasında yer alır. 

ZK-Rollups Nedir?

Rollups, komplike bir Layer 2 ölçeklendirme çözümüdür. Temelde rollups’ın çalışma mantığı bir dizi işlemi tek bir işleme dönüştürmek ve bunu blok zincirine aktarmak üzerine kuruludur. Rollups bir dizi işlemi birleştirir, onları tek bir veriye dönüştürür ve blok zincirine aktarır. Rollups’ın iki farklı türü vardır. Bunlardan biri, ZK-Rollups yani Zero Knowledge Rollups’tır. ZK-Rollups, blok zinciri üzerinde yapılması istenen pek çok işlemin bir arada ve aynı anda yapılabilmesine imkan tanır. Ancak Optimistic Rollups’tan farklı olarak akıllı sözleşmeleri kullanamaz. 

ZK-Rollups’un işleyişi şu şekildedir: blok zinciri dışında yapılan bir dizi hesaplamayı ‘validity proof’ adı verilen bir kriptografik bir veriye dönüştürür ve bu veriyi temel blok zincirine aktarır. Validity proof, yapılan işlemlerin gerçek ve doğru olduğunu onaylar. Geleneksel elektronik ödeme sistemlerine benzer bir şekilde işleyen ZK-Rollups, Bitcoin teknolojisi için çok önemli bir çözümdür. Bu çözümün en önemli avantajı, hızlı ve verimli olmasıdır. ZK-Rollups, bir veriyi Layer 2’den Layer 1’e taşırken gerekli doğrulama önceden yapılmış olduğu için herhangi bir gecikme yaşanmaz. Ayrıca bu doğrulama işlemi, hesaplamalar sonucu elden edilen verilerin boyutunu da anında optimize eder ve bu sayede verimliliği artırır. Loopring, Starkware, Matter Labs zkSync, Aztec 2.0, Polygon Hermez ve zkTube, Layer 1 ile entegre edilebilecek ZK-Rollups protokolleri arasındadır. 

Optimistic Rollups Nedir?

ZK-Rollups’a kıyasla daha yavaş ve daha düşük verimli bir Layer 2 ölçeklendirme çözümü olan Optimistic Rollups, kendilerine ait sanal makineler ve akıllı sözleşmeler ile çalışır. Optimistic Rollups, Layer 2’de yapılan işlemlerin doğru ve geçerli olduğunu kabul eder. Yalnızca işleme dair bir şüphe olması durumunda ‘validity proof’ yerine ‘fraud proof’ kullanır. Kısacası, Optimistic Rollups her kullanıcının doğruyu söylediği ön kabulü ile hareket eder ve ZK-Rollups gibi bilgi kontrolü yapmaz. Potansiyel dolandırıcılık ihtimali nedeniyle Optimistic Rollups ile gerçekleştirilen işlemlerde uzun bekleme süreleri söz konusu olabilir. Arbitrum, Optimism, Boba, Fuel Network ve Cartesi,  Layer 1 ile entegre edilebilecek Optimistic Rollups protokolleri arasında yer alır.

Plasma Chains Nedir?

Bir diğer popüler Layer 2 ölçeklendirme çözümü, Plasma Chains’tir. Temel hatlarıyla Plasma Chains, Child Chains ismi de verilen zincirleri kullanır. Plazma zincirleri, temel Ethereum blok zincirine bağlı kopya zincirlerdir ve her alt zincirin blok doğrulama için kendi mekanizması vardır. Plasma chains, anlaşmazlıkları çözmek için Optimistic Rollups gibi ‘fraud proof’ kullanır. Plasma chains, yüksek verimli bir Layer 2 ölçeklendirme çözümüdür ve gas fee’lerin düşmesini sağlayabilir. OMG Network, Polygon, Gluon ve LeapDAO, Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümleri için sıklıkla kullanılan platformlardır. 

State Channel (Durum Kanalı) Nedir?

En sık kullanılan Layer 2 ölçeklendirme çözümlerinden biri kanallardır. Kanallardan en popüler olan ise State Channel, yani Durum Kanalı’dır. State Channel, katılımcıların temel blok zincirinde gerçekleştirebilecekleri etkileşimleri blok zinciri dışında yürütmelerini sağlayan çift yönlü bir iletişim kanalı olarak tanımlanabilir. Katılımcıların blok zinciri dışında doğrudan iletişime geçmelerini, hızlı ve özgürce işlem yapmalarını sağlamak için çoklu imza sözleşmelerini kullanan State Channel, üçüncü tarafları aradan çıkardığından işlem hızını artırır. Tamamlanan işlemleri Layer 2’den Layer 1’e taşıyan Durum Kanalı, katılımcıların Ethereum ağında sonsuz sayıda zincir dışı işlem yapmasını mümkün kılar. Bu da son derece yüksek işlem hacmine izin verir. Raiden Network, Connext, KChannels, Perun, Statechannels.org en popüler Ethereum Layer 2 ölçeklendirme çözümleri arasında yer alır. 

Hemen Felixo Exchange’i indirin, 7/24 destek sunan profesyonel kripto platformumuzda BTC, ETH ve diğer altcoinleri güvenle alıp satmaya başlayın!